وحيد عمر: د کرزي څرګندونې د کابل او واشنګټن اړیکې نه خرابوي
خبریال: اکرام شینواری ـ کابل
د امریکا غږ
د افغانستان په چاروکی د امریکا او نړیوالی ټولنی د لاس وهنو په باب د جمهور ریس حامد کرزی د تیری هفتی د جنجالی څرګندونو ورورسته د چهارشنبی په ورځ د جمهوری ریاست نطاق وحید عمر د هغه د څرګندونو نه دفاع وکړه خو ویې ویل چی د جمهورریس دا څرګندونی یوازی د تیرو انتخاباتو د وخت پوری مربوطی وی او په کار ندی چی دغه څرګندونی د افغانستان او امریکا ترمنځ د ستراتژیکی اړیکو پوری وتړل شی.
"د کابل او واشنګټن ستراتیژیکی اړیکی افغانستان سره د نړیوالی ټولنی دتعهداتو په چوکاټ کی همغسی په خپل ځای دی".
وحید عمر چی د رسنیو په مرکز کی یی خبریالانو سره خبری کولی وویل چی د امریکا او افغانستان ترمنځ د ستراتیژیکی اړیکو په چوکاټ کی د لویو معادلو او همکاریو په ترڅ کی دغسی خبری ضرور راپورته کیږی چی د وحید عمر له نظره په کار دی ددغسی ستونزو د مخنیوی لپاره یو بل سره خبری وشی.
وحید عمر په ټینګار وویل چی ددوه همکارانو تر منځ د اړیکو د پیاوړتیا لپاره په کار دی چی یو لوری بل لوری ته په کمه سترګه ونه ګوری.
وحید عمر پدی برخه کی امریکا ته مشوره ورکړه چی د مطبوعاتو له لاری د افغانستان د دریځ د معلومولو په ځای دا کار نیغ په نیغه د دیپلوماتیکی چینلونو له لاری تر سره کړي.
د افغانستان د جمهوری ریاست نطاق په ځینو مطبوعاتو کی د جمهور ریس کرزی له خولی د هغه وینا په هکله چی که چیری ا امریکا ورباندی فشار زیات کړی دی به طالبانو ته واوړی د خندا وړ خبره وبلله په مطبوعاتو کی یی د دا ډول رپوټونو خپرول د افغانستان په خلاف د مطبوعاتو د پروپاګند یوه برخه وبلله.
وحيد عمر وويل چې د افغانستان دننه ځینی سياسي كړۍ او ځینی بهرنی كسان په يو ډول د جمهور ریس د وینا نه ناوړه ګټه پورته كوي، چې هغه دا کار د هیواد د ګټو پرخلاف وباله وویل چی هغوى دې پریږدې چې حكومتونه خپلې خبرې اترې ترسره كړي.
وحید عمر جمهور ریس کرزی ته د امریکا له خوا د وکړی بلنی د فسخ کیدلو په باب په خپرو شو رپوټونو د تبصری په وخت ویلل چی جمهور ریس کرزی ته دا بلنه امریکا له خوا ورکړل شوی او داچی دا بلنه اوس فسخ شوی پدی هکله ورته د امریکا له خوا اطلاع نده ورکړل شوی.
د افغانستان د جمهوری ریاست نطاق پدغه خبری کنفرانس کی د انتخاباتو د قانون په باب چی جمهور ریس کرزی د یو تقنینی فرمان په ترڅ کی توشیح کړی او څو ورځی وړاندی د پارلمان له خوا په بشپړه توګه رد شو هم خبری وکړی وویل چی څرنګه چی مشرانو جرګی د ولسی جرګی پریکړه نده تاید کړی نو ځکه د وحید عمر په وینا دا نوی قانون نافذ دی.
شنونکی وحيد مژده په دې اند دی چې اسلامي ګوند له حکومت سره په بنسټيزو مسلو کې اختلاف نه لري بلکې دده په وينا دا لوېديځ دی چې په خپل دريځ کې يوه خوله نه دی او د ملکي او پوځي چارواکو د څرګندونو ترمنځ يې توپير ليدل کېږي.
د چارو بل شنونکی فضل الرحمن اوريا که څه هم له افغان حکومت سره د اسلامي ګوند د خبرو د پايلو په اړه د نوموړي ګوند د پلاوي نا هيلي ردوي خو وايي چې دا ويناپاڼه د اسلامي ګوند د غړو او پلويانو د معنوي ملاتړ د تر لاسه کولو په موخه خپره شوې ده.
دا ويناپاڼه تر هغه وروسته خپرېږي چې شاوخوا درې اوونۍ وړاندې د اسلامي ګوند يو پلاوی کابل ته راغی او پر ولسمشر حامد کرزي سربېره يې له يو شمېر نورو افغان چارواکو سره هم وکتل.
له کابله تر مخه ښې وړاندې د اسلامي ګوند پلاوي له افغان چارواکو څخه خپله خوښي څرګنده کړې او ويلي يې و چې د دوی لخوا د وړاندې شوې طرحې په تړاو د ټولو غاړو دريځونه رغنده او جوړونکي و.
شمس: د دولتي بودجې ځنډېدل او د هغې ناوړه اغېړې ازادي راډیو
د افغانستان د ماليې وزارت وايي، د دولت د بودجى ځنډېدل، د دولت په روانوچارو، د مامورينو د تنخواګانو په وركړه او د لويو پروژو په پلي كېدو ناوړه اغيزه پرې باسي. د هېواد د يوزرو درې سوه نهه اتيايم لمريز كال بودجه څو ورځې مخكى د ولسى جرګى له خوا رد شوه او په كې يې د يولړ بدلونونو راوستل ضروري وګڼل.
د افغانستان د ماليي وزارت وايي، د ولسى جرګى له خوا، د روان لمريز كال د بودجې ردېدل، د دولتي ارګانونو په ورځنيو چارو او د لويو پروژو په پلي كېدو ناوړې اغيزې غورځولى شي.
د دې وزارت وياند عزيز شمس د پنجشنبى په ورځ ازادي راډيو ته وويل، سره له دې چې د انكشافي بودجې ډيره برخه د مرستندويو هېوادونو او بهرنيو موسسو له خوا تمويليږي او د دولت په واك نه ده، خو بيا هم د ماليې وزارت هڅه كړې ده، چې پراختيايي پروژې، د خلكو او سيمو د غوښتنو او اړتياو په پام كې نيولو سره ترتيب او بودجه ورته ځانګړې كړي.
خو دا چې ولسى جرګه يې له ځينو برخو سره موافقه نه ده، دا مساله هرومرو د بود جې تصويب له ځنډ سره مخا مخ كوي.
"زموږ عادي بودجه د دولت د مامورينو د تنخواګانو او همدارنګه د ضروري موادو د اخيستلو لپاره ده او انكشافي بودجه مو د لويو پروژو د پلي كېدو لپاره ده.
"په مجموع کې دغه مشکلات د افغانستان د خلکو په ضرر دی، بودجه ځان مقیدات لري، چې په خپل وخت او زمان باندې پلي شي، په وخت او زمان باندې منظور شي او د هغو نورو معیاراتو، چې په هغو کې د اجتماعتي عدالت تامین دی، د توازن او تعادل په سکتوري لحاظ او جغرافیايي لحاظ ضرور دی، چې باید ولري او په عین زمان کې په عام او پروژو بودجه کې باید په شفافیت سره مطرح شوی وي.
نو دغه ملاحظات باید مخکې له مخکې په نظر کې ونیول شي او پارلمان باید له دې څخه ډډه وکړي، چې بودجې سره ساسي برخورد ونه شي او هغه اختلاف چې د پارلمان او حکومت ترمنځ موجود دی، باید د خلکو منافع او ملت منافع د سوال لاندې رانه ولي."
د ماليې وزارت دا هم وايي، چې سږكال يې د تېرو كلونو په نسبت د بودجې په ترتيب كې ډېر دقت كړى دى او هڅه كوي، چې په رد شوى بودجه د ملى شورا د دواړو جرګو په مشوره بياهم غور وكړي او په لږه موده كې تصويبېدو ته چمتو كړي.
د ماليى وزارت چارواكي دا هم وايي، چې په وروستيو اتو كلونو كې د انكشافي بودجې يوازې شل په سلو کې د دولت په واك كې وه او دوى د لندن په كنفرانس كې له مرستندويو هېوادونو غوښتي دي، چې د انكشافي بودجې لږ څه زياته اندازه دې افغان دولت ته وركړي.
خو د ولسى جرګې غړي دا هم وايي، چې يوشمېر وزارتونه نه دي توانيدلي چې د بودجې زياته اندازه ولګوي.
ښاغلي کرزي د افغانستان په جنوبي نارامه ولایت کندهار کې له بي بي سي سره په خبرو کې دا خبره رد کړه، چې ګني د ده خبرو د افغانستان او لوېديځ ترمنځ اړيکو ته سخت زيان اړولی دی .
ولسمشر کرزي په خپله وينا کې له طالبانو د وسلو اېښودو او د سولي له بهير سره د يوځای کېدو غوښتنه وکړه .
نوموړي وويل چې طالبان يې وروڼه دي، او له دوی يې وغوښتل چې له بهرنيو جنګياليو ځانونه جلا کړي.
بلخوا د حامد کرزي ورور او د کندهار د ولايتي شورا مشر احمد ولي کرزی وايي د فساد موضوع بايد د پرمختګ پروړاندې خنډ ونه ګرځي.
احمد ولي کرزي بي بي سي ته وويل : ''هلته فساد شته، هلته ځينې ستونزې شته، خو دا ټول بايد هغه پرمختګونه چې په تېرو اتو نهو کلونو کې ترسره شوي، تر خپل سيوري لاندې رانه ولي. تاسو پوهېږﺉ چې په کندهار کې هره ورځ جګړه ده او پلان شوي بريدونه ترسره کېږي. دلته ستونزې شته خو موږ پرمختګونه هم کړي، نو موږ به هغو کارونو ته دوام ورکړو، چې بايد ويې کړو، او په دې توګه به په سم لوري پرمخ درومو. ''
د بي بي سي خبرياله ليزدو سيت چې تازه له کندهار ولايته کابل ته ستنه شوې ده، وايي د لوېديځ په اړه د کرزي سخته او اوږده وينا په تېره بيا د واشنګټن د سختې ناخوښۍ او نارامۍ لامل ګرځېدلې ده.
سپينه ماڼۍ لاهم دغه څرګندونې ناهيلۍ کوونکې ګڼي .
ښاغلي کرزي بي بي سي ته وويل لوېديځ ته يې دا ګواښنه که چېرې خپلو کړنو ته بدلون ورنه کړي، نو ښايي د يرغلګرو په سترګه ورته وکتل شي ، ويې غوښتل چې دا پيغام ورته ورسوي چې د افغانستان او ملګرو هېوادونو ترمنځ د ملي حاکميت لرونکو اړيکي سره ټينګ دي.
ولسمشر کرزی وايي د ناټو غړي هېوادونه شتمن دي، افغانستان بې وزله دی، خو ځواکمن تاريخ او هويت لري.
خو د کندهار اوسېدونکو او قومي مشرانو له ښاغلي کرزي څخه وغوښتل چې عمليات دې وځنډول شي. ولسمشر کرزي هم له هغو زرګونه کسانو سره چې دده د وينا اورېدلو ته ناست وو ژمنه وکړه چې عمليات به تر هغه مهاله نه کېږي چې خلک يې و نه غواړي :
''ولسه ښه راته غوږ شه''
''خارجيان او زموږ حکومت په کندهار کې د عملياتو خبرې کوي، زه په دې پوهېږم چې تاسو په دې عملياتو پرېشانه ياست، چې پرېشانه ياست ولسه، تر هغې ورځې به عمليات نه کېږي چې تاسو پرېشنانه ياست. ''
"ما ورته وويل چې په تېرو اتو کلونو کې هېچا ته سزا ورنه کړل شوه، او نه مکافاتو وال ته مکافات ورکړل شوي، په دې اداره کې يوازې کاغذ پراني ده، او هېڅ اجرآت نه کوي."
حاجي فدا محمد
د غونډې برخوالو پر ولسمشر له دې امله نيوکې وکړې چې په حکومت کې يې فساد ډېر او امنيت نشته . دغه راز دوی وويل چې په حکومت کې خپلوي پالنه کېږي، بډو پکې رسمي بڼه غوره کړې او په پوليسو کې فساد مخ پر ودې روان دی.
ځينو قومي مشرانو په دولتي ادارو کې له بيروکراسۍ څخه شکايت و کړ.
د کندهار يوه قومي مشر حاجي اغا لالي د نوموړي دا وينا و ننګوله ، او د خپلسرو عملياتو په اړه ژوره اندېښنه وښوده.
کندهار د طالبانو د واکمنۍ پر مهال د هغوی تر ټولو پياوړی مرکز او د هغوی له ماتې وروسته افغان حکومت او بهرنيو ځواکونو پر وړاندې د طالبانو يو پياوړی مورچل پاتې شوی دی.
د حامدکرزۍ د کار څرنګوالی دا ښيي چې ولې مونږ دا پوښتنه کوو چې ایا د افغانستان په حکومت کې د باور وړ داسې کوم شریک شته چې په سیمه کې زمونږ پالیسۍ عملي کړي او که څنګه؟
د کانګریس د استازو د جرګې بل غړی ایک سکیلټون بیا له افغان ولسمشر غواړي چې د خپلو څرګندونو سپیناوی وکړي خو په عین حال کې پیشنهاد کوي چې امریکا هم باید په دې اړه له حد نه زیات عکس العمل څرګند نه کړي.
ددې لپاره چې په سیمه کې د تروریزم پر ضد د امریکا ستراتیژي کامیابه شي واشنګټن د حامد کرزي او د هغه د حکومت ملاتړ ته اړتیا لري .
دنړیوالو ستراتیژیکو مطالعاتو د مرکز غړی انتوني کورډسمن وايي په اوسني وخت کې امریکا او د کرزي حکومت دواړه سخته لوبه کوي خو ستونزه داده چې دواړه خواوې له بیل بیل نظر او زاوېې څخه دا لوبه کوي.
دامریکا د پرمختګ د څیړنیز مرکز کتونکی بریان کاتولیس رویټرز اژانس ته وویل:
کرزۍ به د راتلونکو پینځو کلونو لپاره له امریکا سره وي او که چیرته د اوباما اداره دغه شان پر نوموړي فشار راولي نو زه فکر کوم چې مخ ته تګ به ګران کار وي.
نوموړی هم په دې باور دی چې د حامد کرزي وروستۍ څرګندونې د داخلي سیاسي اهدافو لپاره دي.
د افغانستان ولسمشر حامد كرزي نن د انتخاباتو د خپلواك كميسيون څخه ليدنه وكړه او د دغه كميسيون د كاركونكو د غوره فعاليتونو ستاينه وكړه. په عين حال كې ښاغلي كرزي د نړيوالې ټولنې له هاغو فشارونو څخه هم يادونه وكړه، چې دی او د انتخاباتو د خپلواك كميسيون غړي ورسره مخ وو. ښاغلي كرزي همدارنګه د ولسي جرګې د تيرې ورځې پرېكړې ته په اشاره وويل، چې وكيلان نه بايد په انتخاباتو كې د بهرنيانو لاسوهني ته لاره پرانيزي.
افغان ولسمشر حامد كرزی وايي، كه څه هم دوی د جمهوري رياست په انتخاباتو كې د بهرنيانو له زياتو فشارونو سره مخ وو خو د ملي شورا په انتخاباتو كې به دوی ته د لاسوهنې اجازه ورنه كړي.
ښاغلي كرزي چې د پنجشنبي په ورځ يې د انتخاباتو د خپلواك كميسيون له غړو سره تر ليدنې وروسته په يوې خبري غونډه كې د بهرنيانو ځينو هغو فشارونو او لاسوهنو ته اشاره وكړه، چې د ده په وينا تر اوسه پټ وو.
ولسمشر زياته كړه، كه بهرنيان خپلو دې لاسوهنو ته دوام وركړي نو په افغانستان كې به د دوی حضور د اشغال په معنی تلقي شي.
"بهرنيان بايد په دې وپوهيږي، چې په خود سريو سره يې او دا چې د افغانستان د اساسي قانون پرخلاف دريږي او په افغانانو كې د بې اتفاقي اور ته لمن وهي، نو هر څه له امكان څخه ليري نه دي او كيدای شي، چې هر څه معكوس شي، بيا به د بهرنيو دا همكاري په اشغال باندې تلقي شي، د افغانستان مشروع حكومت به په نوكر باندې بدل شي او ياغيتوب او بغاوت به په ملي مقاومت باندې بدل شي."
د افغانستان د جمهوري رياست او ولايتي شوراګانو انتخابات د تېر كال د زمري د مياشتي په ۲۹ نېټه ترسره شول، چې د درغليو د ادعاو له امله دغه انتخابات دوهم پړاو ته وغځول شول او بلاخره حامد كرزی د دغو انتخاباتو ګټونكي اعلان شو.
ولسمشر د ولسي جرګې دغه اقدام غير موجه وباله او له وكيلانو يې وغوښتل، چې بهرنيو ته دې د لاسوهني موقع نه برابروي.
"بهرنيان بهانه كوي او نه غواړي، چې پارلماني انتخابات ترسره شي، دوی غواړي چې پارلمان هم زما په څير وټكوي، تر څو د دوی په وينا يو نامشروع ولسمشر زه واوسم او يو نامشروع پارلمان دوی وي او په همدي توګه خپلي سلسلي ته دوام وركړي ولې له بده مرغه ملي شورا دې ته متوجه شوي نه ده او له همدې امله يې د اساسي قانون خلاف دغه تعديلات رد كړل.
كه بهرنيان ووايي، چې موږ پيسي نه وركوو نه بيا د افغانانو ګټه په دې كې ده، چې انتخابات ترسره شي.
ولسمشر دغه راز هوډ څرګند كړ، چې د ملي شورا راتلونكي انتخابات به د روان كال په مني كې يعني په خپل ټاكلي وخت ترسره شي.
افغان ولسمشر حامد کرزي د ولسي جرګې له لوري دده د هغه تقنيني فرمان ردول له اساسي قانون سره مخالفت وباله چې د ټاکنو قانون به وڅخه جوړېده.
شاوخوا دوه مياشتې وړاندې ولسمشر کرزي د ټاکنو نوی قانون د يوه تقنيني فرمان په توګه منظور کړ چې د ولسي جرګې له تصويبه وروسته به يې د ټاکنو د پخواني قانون ځای نيو.
خو ولسي جرګې تېره ورځ دغه قانون د رايو په اکثريت رد کړ .
جرګې ددې کار لامل په قانون کې يو شمېر نيمګړتياوې په ګوته کولې .
خو ولسمشر کرزي په خپل لومړي غبرګون کې د ده د تقنيني فرمان ردېدل له اساسي قانون څخه سرغړونه وبلله.
ښاغلي کرزي په تونده ژبه پر ولسي جرګه غږ وکړ چې د بهرنيانو خبرو ته غوږ و نه نيسي.
دغه راز ده بهرنيان تورن کړل چې په دغې پريکړه کې لوى لاس لري، خو په ځانګړي ډول يې د کوم هېواد، ډلې او يا شخص نوم وانه خيست .
نوموړي وويل د فرمان له ورکولو وړاندې لا نړيوالو ورته ګواښ کړی و ، چې که په فرمان کې د هغوى نظرونو ځاى نه کړي نو هغه به رد کړي.
خو ده ګواښ وکړ چې که بهرنيان د افغانستان په داخلي چارو کې لاسوهنو ته دوام ورکړي ښايي دغلته يې پر وړاندې نفرتونه لا زيات شي.
د ټاکنو نوی قانون تر پخواني هغه څو مادې زيات دی او تر ټولو نانديزه مسله پکې د ټاکنيزو شکايتونو د کمېسيون د غړو ټاکنه ده .
د نوي قانون له مخې به ددغه کمېسيون پېنځه واړه غړي د ولسمشر له لوري به د ملي شورا د دواړو جرګو له ريسانو او دسترې محکمې له مشر تر سلامشورې وروسته کېږي .
دغه راز به ددغه کمېسيون ټول غړي د تېر په خلاف افغانان وي چې دغې پرېکړې په کور د ننه او بهر يو شمېر اندېښنې راوپارولې.
تر اوسه پورې دا معلومه نه ده چې د ولسمشر کرزي بل ګام به څه وي؟ ايا په قانون کې به بدلونونه راولي او که به لاره غوره کوي.
دا مهال د ولسي جرګې تر ټاکنو پورې ډېره لږه موده پاتې ده او نومليکنه به شاوخوا دوه اونۍ وروسته پيل شي.
ډېر کارپوهان په دې باور دي چې په دومره لږه موده کې نه شي کېدای چې په قانون کې سمونونه او بدلونونه راوستل شي .
د اساسي قانون له مخې ولسي جرگه د خپلې تقنيني دورې په وروستي کال کې د ټاکنو پر قانون بحث په خپله کاري اجنډا کې نه شي نيولای ، خو تصويب يا رد واک يې لري .
د ولسي جرګې مرستيال مشر ميرويس ياسيني وايي د جرګې غړو له خپلو ارزونو وروسته د ټاکنو په قانون کې د يو شمېر نيمګړتياوو له امله په اکثريت سره هغه رد کړ:
(( زموږ د تقنين اختصاصي کمېسيون په دې کې يو سلو دوه دېرش وړې او غټې نقصې پيدا کړې چې مهمې يې دا وې چې که د ښځينه قشر څوکۍ له منځه ولاړه شي ايا له هغه وروسته به نارينه کانديد راځي او ښځينه دا خبره مبهمه وه .
بل دا چې د شکايتونو دکمېسيون سرنوشت مبهم و، ولسي جرګې وپتېيله چې دا قانون نه د اصلاح وړ دی او دوی پکې بدلون را وستلای شي او دوی ته دوه لارې پاتې وې چې يا يې تصويب کړي او يا يې رد کړي نو ولسي جرګې په ټولو رايو دغه فرمان رد کړ چې د ټاکنو قانون يې احتوا کاوه . ))
خو د ولسي جرګې له لوري د ټاکنو د قانون د ردولو مانا څه کېدلی شي؟ ښاغلی ياسيني يې دا ډول تشريح کوي :
(( ددې د رد دا مانا ده چې موږ پخوانی قانون لرو او د پخواني قانون له مخې دولسي جرګې او ولسمشرۍ ټاکنې شوې دي نو اوس په دې لنډه موده کې چې موږ نوم ليکنې ته شل ورځې لرو ډېره ستونزمنه به وي چې شورا ته بل قانون راوړاندې شي او وکيلان پر هغه بحث وکړي او يا يي په اجنډا کې داخل کړو.
بله مسله دا وه چې د مجلس له فحوا او متن نه داسې انتباه اخيستل کېدله چې ولسي جرګې په دې ټينګار کاوه چې پر پخواني قانون دې کار وشي او هغه مرعي الاجرا دی . ))
تر دې وړاندې د ټاکنو په قانون کې ادعا شويو نيمګړتياوو او په ځينو برخو کې د نه وضاحت موضوع په کور دننه او بهر د سياسي کړيو ترمنځ تاوده بحثونه و پارول.
"هغه کسان چې دغسې کار کوي او په دې توګه غواړي چې هغه نيمګړی قانون بېرته نافذ وي او پر بنسټ يې ټاکنې وشي ، اصلا دا خلک غواړي چې د ځان لپاره شرايط برابر کړي . دا هغه کسان دي چې غواړي يو ځلې بيا ولسي جرګې ته راشي او وکولای چې په درغليو ټاکنې وګټي. "
نوی قانون چې اوس ولسي جرګې رد کړی 61 ماده يې تر ټولو حساسه ماده چې د شکايتونو کميسيون لپاره نوى ترکيب وړاندې کوي.
د ولسمشرۍ د نوماندانو لپاره شرايط هم تر پخوا سخت شوي دي چې نوماند اړ دی د خپلو يو لک پلويانو لاسليکونه راټو او پېنځوس زره ډالره نغدې پيسې د ضمانت په توګه کېږدي .
د ولسي جرګې له لوري د نوي قانون له ردېدلو سره جوجت په سياسي کړيو کې يو لړ ګنګوسي راپورته شول .
د سياسي او حقوقي چارو يو شمېر شنونکي وايي و لسي جرګې دا کار ځکه کړی چې د نوماندانو لپاره د پخواني قانون شرايط د اوسني په پرتله ډېر اسانه دي.
اټکل داسې دی چې د ولسي جرګې ډېری اوسني غړي به د يوې بلې دورې لپاره هم ځانونه نوموي او پخوانی قانون له دوی سره د نوماندۍ په برخه کې ډېره مرسته کولای شي .
د سياسي چارو شنونکی وحيد مژده وايي :
(( هغه کسان چې دغسې کار کوي او په دې توګه غواړي چې هغه نيمګړی قانون بېرته نافذ وي او پر بنسټ يې ټاکنې وشي ، اصلا دا خلک غواړي چې د ځان لپاره شرايط برابر کړي .
دا هغه کسان دي چې غواړي يو ځلې بيا ولسي جرګې ته راشي او وکولای چې په درغليو ټاکنې وګټي. ))
په رامنځته شوي حالت کې به حکومت ته گرانه وي چې د پارلماني ټاکنو تر کېدو وړاندې د قانون داسې يوه طرحه تصويب ته وړاندې کړي چې اکثريت ورته د تاييد رايه ورکړي.
د ټاکنو قانون او په ټوله کې د ټاکنو مسله له څه باندې يو نيم کال راپدېخوا د افغانستان په سياسي بهير کې پر يوه ناندريزه مسله اوښتې ده .
تېر کال د پخواني قانون له مخې د ولسمشرۍ او ولايتي شوراګانو ټاکنې وشوې چې وروسته پکې د پراخو درغليو ادعاوې وشوي او په هېواد کې يې سياسي ترينګلتيا رامنځته کړه .
دغه اداره وايي چې په نوموړي هېواد کې دغه بوټى په اسانۍ سره کرل کيږي او له کرل شويو بوټو نه په ډيرې اسانۍ سره چرس لاس ته راځي .
افغان حکومت په دې اړه خواشيني څرگنده کړې او له ملگرو ملتو يې غوښتي چې د دغه توکي په مخنيوي کې د دوى سره مرستې وکړي.
د ملگرو ملتو د نشه يي توکو او جرمونو پر ضز اداره يو ان او ډي سي وايي هغه شميرې يې چې په دې وروستيو کې د شلو ولايتونو نه تر لاسه شوي مالومه شوي چې په اوولسو ولايتونو کې په پراخه کچه او خلاص مټ بنگ کرل کيږي .
"له دې سره جوخت د افغانستان د نشه يي تومو پر ضد د مبارزې وزارت پر نړيوالو مرستندويانو غږ کوي چې تر دې وروسته دې نړيواله ټولنه د کوکنارو د مخنيوي تر څنگ د افغان دولت سره د بنگو د کر په مخنيوي کې هم د دوى سره لازمې مرستې وکړي ."
په سوېل کې کندهار، هلمند زابل او هلمند، په شمال کې جوزجان بلخ کندز، بدخشان او په لوېديځ کې نيمروز هغه ولايتونه دي چې دغه توکي په کې زيات توليدېږي .
د دغې ادارې خبره ده چې په يادو ولايتونو کې پر شا وخوا اويا زره هکتاره ځمکه بنگ کرل کيږي چې هر کال د ١٥٠٠ نه واخله بيا تر ٣٥٠٠ ټنو پورې د کرل شويو بوټو نه چرس تر لاسه کېږي .
د نشه يي توکو پر ضد د مبارزې وزارت په دې اړه خواشيني څرگنده کړې ده ، د نوموړي وزارت مرستيال ابراهيم ازهر په دغه کچه په يادو سيمو کې د بنگو د کر ستر لامل د کمزورو حکومتي ادارو شته والى يادوي :
(( دغه بوټى په اوولسو ولايتونو کې کرل شوى او د اوولسو نورو ولايتونو نه رپوټ نه دى رارسيدلى چې هلته کرل شوي که نه او دا د هغو واليانو او ولسواليانو د ادارو سره هم تړلې خبره ده چې په دغو ولايتونو کې چارې پر مخ بيايي ، په هغو ولايتونو کې چې دولت ټينگه واکمني لري هلته کنترول شوي او شاوخوا ۵۰ يا ۶۰ په سلو کې د هغو سيمو نه رپوټونه ورکړل شوي چې هلته کوکنار کرل کېږي ، دا د نا امنيو سره تړاو لري . ))
ملگرو ملتونو هم پخپل دغه رپوټ کې کاږلي چې د افغانستان په ځينو سيمو کې روان کړکېچ او جنگ جگړو په پراخه کچه د بنگو کرلو ته لاره پرانيستې او دا يې هم ويلي چې د بنگو د بوټو نه په اسانۍ سره چرس لاس ته راځي او په مارکيټونو کې يې لوړې بيې کرونده گر دې ته اړ ايستي چې په خلاص مټ دغه برټى وکري .
دغه اداره دا رنگه وايي چې افغان دولت او بهرنيو ملاتړو يې د کوکنارو د کر مخنيوي ته ډير پام اړولى نو په وينا يې ځکه دا مهال د بنگو کر هم زيات شوى او هم په ډېرو ولايتونو کې د دودېدو په حال کې دى .
په همدې حال کې د نشه يي تومو پر ضد د مبارزې وزارت پر نړيوالو مرستندويانو غږ کوي چې تر دې وروسته دې نړيواله ټولنه د کوکنارو د مخنيوي تر څنگ د افغان دولت سره د بنگو د کر په مخنيوي کې هم د دوى سره لازمې مرستې وکړي .
په افغانستان کې د بنگو د کر د زياتوالي خبره داسې مهال راپورته کېږي چې هم افغان حکومت او هم يې نړيوال ملاتړي د کړکناو د کر، توليد او قاچاقو په مخنيوي کې پاتې راغلي او د ملگرو ملتونو د سازمان په وينا لا هم افغانستان په نړۍ کې د نشه يي توکو په توليد کې تر ټولو وړاندې دى .
ایا خلک د ترانسپورت او هوايي چلند له خدماتو خوښ دي؟
ده وويل د اريانا افغان هوايي شركت په وروستيو درېيو كلونو كې ډېر پياوړى شوى او له خصوصي هوايي كمپينو سره په رقابت كې هڅه كيږي، چې هم دا شركت او هم خصوصي هوايي كمپنۍ خپل فعاليتونه منظم او خدمات معياري كړي.
خو د افغانستان د هوايي ترانسپورت په برخه كې له ډيرو كلونو راهيسې، چې يوه ستونزه موجوده ده هغه د هوايي شركتونو د ټكټونو لوړې بيې، د بيمې او خونديتوب نشتوالى او په تګ راتګ كې د مسافرينو د اموالو سم نه ليږدول دي.
غلام فاروق هم دې ستونزې ته اشاره كوي او وايي چې بهر ته په تګ راتګ كې يې څو ځلې دا ډول ستونزې ګاللي دي:
"د ترانسپورت وزارت باید په نړیوالو ډګرونو کې د افغانستان مسافرینو ته اسانتیاوې برابرې کړي، لکه څنګه چې ما ولیدل د دوبۍ په هوايي ډګر کې یواځې له افغان مسافرینو څخه سل ډالري اخلي او هغه څه چې له ځان سره لېږدوي هغه دومره ارزښت نه لري."
د ترانسپورت هوايي چلند وزارت چارواكي هم دغه ستونزې او شكايتونه پرځاى بولي او وايي، چې دوى هڅه كوي ډېر ژر د كورنيو او بهرنيو پروازونو د ټكټونو بيې را كمې او د بيمې او خونديتوب سيسټم هم رامنځ ته كړي.
د دې وزارت وياند ننګيالي قلاتوال څرګنده كړه، چې د هوايي شركتونو له مسوولينو سره جدې خبرې رواني دي، چې په تګ راتګ كې د مسافرينو مالونه او اجناس په وخت او خوندي ډول انتقال شي.
خو له دې سره جوخت بيا ځينې كسان او متخصصين وايي، چې په افغانستان كې د هوايي ملكي ترانسپورت اړتيا ته په كتوسره د هوايي ترانسپورت د پياوړي كولولپاره لكه څنګه چې لازمه ده هڅه نه ده شوې.
د افغانستان د ترانسپورت او هوايي چلند پخوانى وزير حميدالله فاروقي هم ورته نظر لري او وايي، چې بايد د ملكي هوايي ترانسپورت د تقويې لپاره له موجوده امكاناتو څخه ډيره ګټه پورته شي:
خو د ترانسپورت او هوايي چلند وزارت چارواكي وايي، چې دوى په يوه داسې ميكانيزم كار كوي، چې له عملي كېدوسره به يې په افغانستان كې د ملكي هوايي ترانسپورت خدمات په نړيوالو معيارونو برابر شي.
د دې وزارت وياند ښاغلى قلاتوال:
"د هوايي ترانسپورت په برخه كې د موجوده ستونزو د حل لپاره وزارت جدي كار پيل كړى، د هوايي شركتونو له مسوولينو سره موغونډې درلودې ترڅو په پروازونو كې نظم راشي، د خدماتو سطح لوړه شي او د هوايي شركتونو فعاليتونه ښه وڅارل شي.
د هوايي ترانسپورت د پياوړي كولو لپاره هم وزارت اقدام كړى او
په دې برخه كې ځينې مهم پلانونه شته، چې ډيرژر به عملي شي."
په عين حال كې د ځينو خصوصي هوايي شركتونو مسوولان وايي، چې دوى ترډېره هڅه كړې، چې په كورنيو او بهرنيو پروازونو كې له هره پلوه لوړ خدمات ولري خو دوى څرګندوي، چې په افغانستان كې لاهم د دوى د فعاليتونو لپاره لكه څنګه چې لازمه ده شرايط نه دي برابر.
دوى وايي، چې د هوايي شركتونو ترمنځ سالمه او ګټوره سيالي او رقابت هم نه دى رامنځ ته شوى او د دوى په خبره افغان دولت بايد په دې برخه كې مهم او ګټور ګامونه اوچت كړي.
خو خلك او مسافرين غوښتنه كوي، چې د ترانسپورت او هوايي چلند وزارت او نور دولتي چارواكي بايد د ملكي هوايي ترانسپورت په برخه كې د دوى ستونزې ژر حل او د افغانستان د هوايي ترانسپورت اهميت ته په كتو سره د دې څانګې فعاليتونه او خدمات په رښتيني توګه په نړيوالو معيارونو برابر كړي.
